آی آدم ها / یک دقیقه سکوت / نگاهی به مستند رخشان بنی اعتماد

آی آدم ها ساخته رخشان بنی اعتماد در سینما سوره اصفهان با حضور کارگردان و دیگر عوامل سازنده نقد و بررسی شد . اگر چه رخشان بنی اعتماد به شکل مضلومانه ای وارد سینما شد و مسئولین مربوطه آنطور که شایسته چنین کارگردانی است از وی استقبال نکردند ، اما خوشبختانه مورد استقبال خوب تماشاگران قرار گرفت و پس از مدتها دوباره سالن سینما سوره پر شد . این مستند در یک نگاه کلی به بررسی آسیب های ازدواج های ناآگاهانه و تولد فرزندانی با مشکلات جسمی از جمله : نقص عضو ، انحنای ستون فقرات و شکل گیری نادرست استخوان پا می پردازد و در آن اشاره ای به تلاش های مراکز درمانی فعال در این حوزه دارد . در این نشست به احترام یدالله نجفی یک دقیقه سکوت در سالن حاکم شد که بیان گر دِین سینمای ایران به آقای صدابردار است .

بررسی محتوای دراماتیک

همان طور که همواره دیده می شد فیلم مستند به جنبه های دراماتیک یک اثر نمایشی توجه خاصی ندارد و بیشترین شکل روایت به انتقال مفاهیم از طریق تصاویر مرتبط است . اما در آی آدم ها بیننده با دو جنبه دراماتیک و مستند مواجه می شود . این دو الگوی سینمایی می توانند در کنار هم به عنوان مکمل ایفای نقش کنند و در جذب مخاطب تاثیر گذار باشند . به نظر من آی آدم ها یکی از شاهکارهای سینمای مستند در حوزه محتوایی است به جهت آنکه هم نوع نگاه راویانه را برای ارایه به مخاطب تغییر داده و هم موضوعی را مورد بررسی قرار می دهد که از نظر احساسی بیننده را دچار چالش می کند . البته نقاط ضعف اندکی در تصویربرداری و بعضا ترکیب بندی گفت و گو ها دیده می شود اما چنین ویژگی هایی نمی توانند از بزرگترین خصوصیت این فیلم که دعوت همه به درست اندیشیدن است کم کند . به محتوای آن اشاره ای می کنم که در نوع خود می تواند مخاطب را تا حدی آزرده خاطر کند اما با پرداخت ویژه ای که ما از بین اعتماد سراغ داریم و سابقه درخشان وی در زمینه فیلم سازی این زمینه را برای مخاطب ایجاد می کند که با یک فیلم متفاوت روبه رو است . شروع فیلم اصلا خوب نیست و چه بهتر بود که این مستند نیمه دراماتیک یک شروع دراماتیک داشت تا مخاطب در انتها هیجان زده نشود . شروع فیلم های مستند معمولا بستگی به مقیاس جغرافیایی فیلم می تواند تا حدودی دارماتیک باشد اما به شرطی که گفتمان راوی را مورد تهاجم قرار ندهد . در آی آدم ها بیننده با چند راوی روبه رو است : من راوی ، او راوی و تو راوی . این سه گذاره در یک فیلم می تواند در گسترش ابعاد داستانی آن مشارکت داشته باشد که با کارگردانی هوشمندانه بنی اعتماد به خوبی در این اثر به کار گرفته شده اند .

ساختار شکننده

از آن جهت به ساختار سینمایی آی آدم ها شکننده می گویم که در تمام لحظات روایت ، چه از بُعد داستانی و چه به صورت مستند ، ممکن است مخاطب دچار استرس عاطفی شود و سالن را ترک کند اما خوشبختانه تعلیق به وجود آمده توسط نوع روایت روای حس کنجکاوی بیننده را تقویت می کند و با توجه به این که یک پایان خوب برای فیلم در نظر گرفته شده است مخاطب با خیال راحت فیلم به مشاهده فیلم ادامه می دهد . در بررسی ساختار آثار مستند نوع تصویر برداری و صداگذاری به کار رفته در اثر بسیار مهم است چرا که دیگر خبری از دیالوگ و کشش داستانی به سبک فیلم نامه ای نیست و باید تصویر برداری به گونه ای انجام شود که مخاطب را وارد فضای ایجاد شده کند . تاحدود خیلی زیادی بنی اعتماد با دوربین گذاری ها و بعضا دوربین رو دست های مناسب چنین کاری را انجام داده است اما در نما های بسته همچنان روایت نیمه تمام باقی می ماند که شاید به دلیل محدودیت های ایجاد شده باشد . اما چه خوب است چنین کارهایی را ما از تلوزیون ببینیم تا هم عمومیت بیشتری پیدا کند و هم ارزش چنین کارگردانان بزرگی در سینمای ایران حفظ شود واقعا جای تاسف دارد که نسل امروز ندانسته میراث گرانبهای سینمای خود را فدای رقابت های ناسالم در این زمینه کرده است . اما همیشه باید به نسل فردا امیدوار بود و آینده را در دستان جوانان جویای نامی چون سعید روستایی ، محمدحسین مهدویان ، هومن سیدی و … دید .

چاپ شده در روزنامه نسل فردا / علی رفیعی وردنجانی